ท้องมาน/ท้องมาร มีอะไรในท้องกันแน่นะ เอ๊ะ!!!หรือจะมีมาร????

หลายคนคงมีความสงสัยกับ คำที่คนโบร่ำโบราณ เค้าเรียกกันอย่าง "ท้องมาน/ท้องมาร" ว่ามันคืออาการแบบไหน และ มีอาการยังไง !? วันนี้ มีคำอธิบายลักษณะอาการของโรค มาบอกกันโดยละเอียด โดยคุณ megamovie สมาชิก pantip.com จะเป็นอย่างไร ลองอ่านและศึกษากันดูค่ะ

         ท้องมานเป็นคำจำกัดความของอาการแสดงอย่างหนึ่งในผู้ป่วย มาจากภาษาอังกฤษว่า ascites
(แอสไซตีส มีคนขอเข้ามาว่าศัพท์เทคนิคภาษาอังกฤษบางครั้งไม่ถนัดอ่านจริงๆขอคาราโอเกะหน่อย จะพยายามจัดให้นะครับ)

Ascites คือภาวะผิดปกติที่มีการสะสม"น้ำอยู่ในช่องท้อง" ไม่ใช่ลม ไม่ได้อยู่ในกระเพราะ ไม่ได้กินเยอะจนท้องป่อง

ไม่ใช่การตั้งครรภ์ผิดปกติ ไม่มีเด็กนะอันนั้น"ท้องลม" คนละเรื่องกันอีกเรื่องนี้จะค่อนข้างซับซ้อนหน่อยเพราะต้องใช้พื้นฐานความรู้หลายเรื่อง

แต่เชื่อว่าจะทำความเข้าใจได้ครับจะพยายามเขียนอธิบายให้ง่ายที่สุดนะ

อย่างแรกให้ทำความเข้าใจก่อนว่าช่องท้องของคนเรา มีอวัยวะหลายอย่าง และระหว่างอวัยวะต่างๆจะมีเยื่อหุ้มเป็นเยื่อบุช่องท้อง ในเยื่อบุช่องท้องนี้จะมีเส้นเลือด ท่อน้ำเหลืองเต็มไปหมด นอกจากนั้นก็จะมีพื้นที่ว่างๆระหว่างอวัยวะอยู่ด้วย ปกติช่องว่างนี้จะไม่มีน้ำอะไรอยู่เลยหรือมีก็น้อยมากประมาณ 15-20 cc.โดยเฉพาะในผู้หญิงช่วงมีประจำเดือนอาจพบน้ำในช่องท้องได้

เรื่องที่2ที่ต้องทำความเข้าใจคือแรงดันในเส้นเลือด
ในเส้นเลือดของคนเราจะมีแรงดัน2 อย่าง คือ

1. hydrostatic pressure หรือแรงดันน้ำที่จะคอยดันให้ส่วนประกอบที่เป็นน้ำในเส้นเลือดออกมาอยู่ตามช่องว่างต่างๆ

2. Oncotic pressure คือ ความดันที่จะเก็บน้ำไว้ในเส้นเลือด โดยเกิดจากโปรตีนไข่ขาวอัลบูมินเป็นหลัก มีหน้าที่ในการช่วยพยุงน้ำให้อยู่ในเส้นเลือด

สาเหตุที่ไม่มีน้ำในช่องท้องในเวลาปกติเพราะความดันในเล้นเลือดฝอยทั้ง2อย่างนี้จะอยู่ในภาวะสมดุล และหากมีน้ำรั่วออกจากเส้นเลือดบ้าง ท่อน้ำเหลืองที่กระจายอยู่ทั่วๆ จะทำหน้าที่ในการดูดซึมน้ำส่วนเกินต่างๆในช่องว่างของอวัยวะที่เกิดจากแรงดันเลือดนี้กลับเข้าสูร่างกายได้หมด แต่เมื่อเกิดภาวะผิดปกติขึ้น เกิดการเพิ่มขึ้นของแรงดันเส้นเลือดในอวัยวะต่างๆ เช่น ในตับ ทำให้น้ำในเส้นเลือด ถูกดันออกมานอกเส้นเลือดมาอยู่ตามช่องว่างในช่องท้อง

****มากเกินกว่าที่ระบบน้ำเหลืองจะดูดซึมกลับได้**** น้ำส่วนเกินเหล่านี้ก็จะสะสมอยู่ในช่องท้อง และทำให้ท้องโตขึ้นเรื่อยๆ

ตัวท้องมานเองนั้นเป็นอาการแสดง ไม่ใช่โรคครับเป็นเหมือนภาวะอย่างหนึ่งที่เกิดจากโรคต่างๆแล้วมาแสดงออกด้วยการมีน้ำสะสมในช่องท้อง สาเหตุหลักๆมาจากโรคของตับ กว่า80% นอกจากนั้นก็เป็นโรคของหัวใจ ไต และมะเร็ง

โรคของตับหลักๆที่ทำให้เกิดท้องมาน ก็คือโรคตับแข็ง (ตับแข็งคือสภาวะที่เนื้อเยื้อปกติของตับถูกทำลายไปจากเนื้อชมพูสวยๆกลายเป็นเนื้อแข็งๆตะปุ่มตะป่ำ สาเหตุหลักปัจจุบันคือแอลกอฮอล์และไวรัสตับอักเสบ)

ในตับจะมีระบบเลือด เส้นเลือดที่ค่อนข้างซับซ้อนเพราะต้องทำหน้าที่รับเลือดจากร่างกาย จากระบบย่อยอาหาร ลำไส้ มาผ่านขบวนการต่างๆแล้วจากนั้นจึงส่งกลับเพื่อไปรวมเข้าสู่หัวใจ
เมื่อเกิดตับแข็ง จะมีผล 2 อย่างที่ทำให้เกิดท้องมาน (ascites)

1. ความดันในเส้นเลือดดำต่างๆของตับเกิดสูงขึ้น (hydrostatic pressure เพิ่มขึ้น) ทำให้เกิดแรงดันน้ำในเส้นเลือดออกมาในช่องท้องมากขึ้น และระบบน้ำเหลืองดูดซึมกลับไม่ทัน

2. ความดันที่จะเก็บน้ำไว้ในเส้นเลือดลดลง (Oncootic pressure ลดลง) เมื่อเป็นโรคตับแข็งโปรตีนไข่ขาวที่สร้างจากตับเป็นหลักจะลดลง ทำให้ตัวโปรตีนที่จะพยุงน้ำไว้ในเส้นเลือดลดลง ร่วมกันแรงดันในเส้นเลือดที่เพิ่มขึ้น ยิ่งทำให้น้ำรั่วออกจากเส้นเลือดมาอยู่ในเยื่อบุท้องมากขึ้นๆเรื่อยๆ และเกินความสามารถของระบบน้ำเหลืองในการดูดซึมน้ำเหล่านี้กลับเข้าสูร่างกาย ท้องจึงโตขึ้นๆเรื่อยๆจากการสะสมน้ำ โดยพบว่าสามารถมีน้ำอยู่ในช่องท้องได้เยอะมากถึง 30-35 ลิตรเลยล่ะครับ ลองนึกภาพดูสิครับ น้ำขวดละ 5 ลิตร 7 ขวดเลยนะ

นอกจากโรคตับแล้วอีกสาเหตุนึงที่พบได้รองลงมาประมาณ 10% คือเป็นมะเร็งที่ลุกลามมาในช่องท้อง ทำให้เกิดการทำลายเส้นเลือดฝอยและระบบน้ำเหลืองน้ำจึงมาคั่งอยู่ในช่องท้องที่พบได้บ่อยที่สุดในผู้หญิง คือมะเร็งรังไข่ครับ

ท้องมานแบ่งความรุนแรงตามปริมาณน้ำในช่องท้องออกเป็น 3 ระดับ

ระดับที่ 1: ปริมาณน้อยตรวจเจอจากการอัลตราซาวด์หรือเอกซเรย์คอมพิวเตอร์เท่านั้น
ระดับที่2: ปริมาณน้ำปานกลางตรวจเจอจากการตรวจร่างกาย
ระดับที่3: ปริมาณน้ำมาก สังเกตเห็นได้ด้วยตาเปล่า

รูปแสดงน้ำในช่องท้องจากการส่องกล้องทางหน้าท้อง

การรักษาค่อนข้างซับซ้อนและมีการรักษาร่วมกันหลายอย่าง อย่างนึงที่ต้องทำเมื่อปริมาณน้ำในท้องเยอะมากคือการเจาะระบายน้ำออก

เพราะถ้าน้ำเยอะมากๆจะดันเข้าไปในทรวงอกได้ด้วยทำให้เกิดน้ำท่วมปอดตามมามีปัญหาการหายใจ แต่การเจาะระบายน้ำก็เป็นแค่การบรรเทาชั่วคราวเพราะตัวโรคไม่ได้รักษา อีกไม่นานน้ำก็จะสะสมเพิ่มขึ้นอีก นอกจากนั้นก็จะมีการใช้ยาขับปัสสาวะเพื่อลดปริมาณน้ำในเส้นเลือดเพื่อให้ความดันน้ำลดลงระมัดระวังเรื่องอาหารที่มีเกลือโซเดียมสูง เพราะจะทำให้เกิดการสะสมน้ำมากขึ้น เพิ่มโปรตีนไข่ขาวอัลบูมินทางเส้นเลือดในกรณีที่ค่าอัลบูมินต่ำมาก หรือให้กินไข่ขาวเพิ่มเตืม

และหากทำได้สิ่งที่สำคัญที่สุดคือการรักษาตัวโรคที่เป็นสาเหตุ เช่น ตับแข็งก็ดูแลรักษาไม่ให้อาการแย่ลงเร็วและอาจพิจารณาเปลี่ยนตับ

รักษามะเร็งด้วยยาเคมีบำบัด การผ่าตัดหรือการฉายแสง ครับ

ขอบคุณ คุณ megamovie สมาชิก pantip.com